مقدمه:

سرگیجه وضعیتی خوشخیم (Benign Paroxysmal Positional vertigo) شایعترین علت سرگیجه محیطی است که به دلیل اختلال در سیستم دهلیزی گوش داخلی رخ میدهد. این بیماری با حملات کوتاه مدت سرگیجه موقعیتی همراه است و اگرچه معمولاً خطرناک نیست، اما میتواند تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره بیمار داشته باشد. در این مقاله، به بررسی جامع علل، نشانه ها، روشهای تشخیص و درمان این عارضه میپردازیم.

علل و مکانیسم ایجاد بیماری
BPPV زمانی اتفاق میافتد که کریستالهای کوچک کربنات کلسیم (اتوکونیا) که به طور طبیعی در بخشی از گوش داخلی قرار دارند، به کانالهای نیمدایره‌ای (معمولاً کانال خلفی) منتقل میشوند. حرکت این ذرات در مایع گوش داخلی باعث تحریک غیرطبیعی گیرنده های حسی و در نتیجه ایجاد سرگیجه میشود.  

عوامل خطر و محرکهای شایع:
- ضربه به سر یا آسیب گردن  
- عفونتهای ویروسی گوش داخلی  
- افزایش سن (شیوع بیشتر در افراد مسن)  
- بی‌حرکتی طولانی مدت  
- سابقه میگرن  
- جراحیهای گوش  
- پوکی استخوان  

نشانه های بالینی:
بیماران معمولاً این علائم را گزارش میدهند:  
- سرگیجه چرخشی شدید اما کوتاه (معمولاً کمتر از یک دقیقه) که با تغییر وضعیت سر ایجاد میشود  
- احساس چرخش محیط یا خود فرد  
- تهوع و استفراغ (در موارد شدید)  
- عدم تعادل به ویژه در تاریکی  
- عدم وجود مشکلات شنوایی (در صورت همراهی با کاهش شنوایی یا وزوز گوش باید به بیماری های دیگر شک کرد)  

راه های تشخیص:
تشخیص عمدتاً بر پایه معاینه فیزیکی و مانورهای خاص انجام میشود.

۱. مانور دیکس-هالپایک (تست استاندارد)
- بیمار روی تخت نشسته و سرش ۴۵ درجه به یک طرف میچرخد  
- سپس به سرعت به حالت خوابیده بر پشت با سر آویزان قرار میگیرد  
- در صورت مثبت بودن تست، نیستاگموس چرخشی (حرکت غیرارادی چشم ها) و سرگیجه ظاهر میشود  

۲. مانور رولینگ (برای تشخیص درگیری کانال افقی)
- بیمار در حالت خوابیده به پشت، سرش به چپ و راست چرخانده میشود  
- مشاهده نیستاگموس افقی نشانه درگیری کانال افقی است  

بررسی های تکمیلی در موارد خاص:
- آزمایش شنوایی  
- تصویربرداری MRI (برای رد علل عصبی مانند سکته مغزی)  

درمان های مؤثر
درمان اصلی شامل مانورهای اصلاحی است که کریستالها را به محل اصلی بازمیگرداند.

۱. مانور اپلی (موثرترین روش) 
- شامل یک سری حرکات کنترل شده سر و بدن  
- موفقیت درمانی بیش از ۸۰٪ گزارش شده است  
- ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد  

۲. مانور سمنت
- روشی جایگزین با مکانیسم مشابه  

۳. مانور باربکیو (برای نوع افقی)
- بیمار مانند کباب شدن به چپ و راست میچرخد  

درمانهای کمکی:
- داروهای ضدتهوع (مثل متوکلوپرامید) فقط برای کنترل علائم  
- بتاهیستین در برخی موارد  
- فیزیوتراپی تعادلی در موارد مزمن  

مراقبتهای پس از درمان:
- پرهیز از حرکات سریع سر به مدت ۴۸ ساعت  
- خوابیدن با سر کمی بالاتر از بدن  
- انجام تمرینات تعادلی تحت نظر متخصص  

سیر بیماری و پیش آگهی:
- پاسخ به درمان معمولاً عالی است  
- احتمال عود حدود ۳۰-۵۰٪ در طول ۵ سال  
- در صورت عود، مانورها قابل تکرار هستند  
- عدم پاسخ به درمان نیاز به بررسی مجدد تشخیص دارد  

جمع‌بندی:
سرگیجه وضعیتی خوشخیم اگرچه نگران‌کننده نیست، اما میتواند زندگی روزمره را مختل کند. خوشبختانه با تشخیص صحیح و انجام مانورهای ساده، بیشتر بیماران بهبودی کامل پیدا میکنند. آگاهی از این بیماری به بیماران کمک میکند تا به موقع به پزشک مراجعه کرده و از عوارض آن جلوگیری کنند.

توصیه نهایی:
در صورت تجربه سرگیجه‌های موقعیتی، حتماً به متخصص گوش و حلق و بینی یا نورولوژیست مراجعه کنید. خوددرمانی یا نادیده گرفتن علائم ممکن است منجر به زمین‌خوردن و آسیب‌های جدی شود.